Geschiedenis/ 1500-1700

De stadhouders van de 16e en 17e eeuw zijn geen absoluut regerende vorsten, maar vormen wel een belangrijke rol in de politiek.

Zij staan in dienst van de afzonderlijke Staten van de zeven gewesten. De stadhouders hebben vooral militaire taken en zijn daardoor nauw betrokken bij het buitenlandse beleid van de Republiek. Dit bezorgt hen een bijna vorstelijke positie.

In Holland en Zeeland wordt Willem van Oranje als stadhouder en legeraanvoerder opgevolgd door zijn zoon, Prins Maurits (1567-1625). Hij wordt daarna ook stadhouder in Utrecht, Gelderland, Overijssel, Groningen en Drenthe.

Toen prins Maurits overleed volgde Prins Frederik Hendrik (1584-1647), de halfbroer van Maurits, hem op als stadhouder. Beide prinsen waren succesvolle veldheren.

Prins Frederik Hendrik. Bron: RVD

De enorme economische bloei in Nederland tijdens de eerste helft van de 17e eeuw (de ‘Gouden Eeuw’), heeft effect op de oorlogsvoering. De zogeheten Tachtigjarige Oorlog eindigt in 1648. De Nederlandse Republiek wordt bij de Vrede van Münster (Westfalen) internationaal erkend.

In 1647 wordt Prins Willem II stadhouder. Na de ondertekening van de vrede in 1648  raakt hij al snel  betrokken bij een conflict over de inkrimping van het leger. Als Willem II in 1650 onverwacht overlijdt, benoemen de Staten van Holland en de meeste andere gewesten geen nieuwe stadhouder meer.



Prins Willem II Bron: RVD

Deze beslissing is relatief gemakkelijk , omdat de enige zoon van Willem II  pas enkele dagen na de dood van zijn vader geboren word.

Terwijl de Nassaus de rol van stadhouder niet meer vervullen blijven de Nassaus zelfs in het zogeheten Eerste Stadhouderloze Tijdperk een rol spelen in de Republiek. In Friesland bleef de Friese tak van de Nassaus het stadhouderschap vervullen. De Friese tak bestaat uit afstammelingen van de broer van Willem van Oranje. Willem Frederik is stadhouder van 1640 tot 1664 en Hendrik Casimir van 1664 tot 1696.

Een ander familielid, Graaf Johan Maurits van Nassau-Siegen, bekleedt de positie van veldmaarschalk. De Staten van Holland nemen de opvoeding op zich van de jonge Prins van Oranje in Den Haag.

Engeland en Frankrijk voeren in 1672 een gezamenlijke aanval op de Republiek uit. Onder druk van de bevolking krijgt Willem III (1650-1702) dezelfde bevoegdheden als zijn voorouders. Willem III weet de kansen in de strijd te keren. Dankzij zijn militaire successen verwerft hij een sterke positie als stadhouder.

Willem III is een pleitbezorger van een Europees evenwicht. Hij bestrijdt zijn hele verdere leven de Franse aspiraties in Europa. In verschillende oorlogen brengt Willem III geslaagde allianties tegen de Fransen bijeen.

Prins Willem III trouwt in 1677 met zijn Engelse nicht, Mary Stuart (1662–1695). Haar vader is de katholieke Koning Jacobus II (In het engels James II). De Engelsen zien het geloof van de Koning steeds meer als een bedreiging voor de positie van het protestantse geloof in hun land.

Zij roepen daarom in 1688 met succes de hulp in van Willem III en zijn vrouw. In de zogeheten Glorious Revolution wordt Jacobus II van de troon verdreven. Het echtpaar wordt een jaar later tot Koning en Koningin van Engeland, Schotland en Ierland gekroond.

Juist op het moment dat er een nieuwe oorlog tegen Frankrijk uitbreekt, overlijdt de Koning-stadhouder in 1702 kinderloos. In Engeland volgt zijn schoonzus hem op. In de Republiek begint – weer met uitzondering van Friesland - een stadhouderloos tijdperk. Dit duurt tot 1747.

Bron: www.Koninklijkhuis.nl (RVD)